Kopie projektów zgłoszonych na konkurs, przełom 1980 i 1981 roku. Od prawej: - „780425" autorstwa Józefa Stasińskiego i Jerzego Buszkiewicza - „Jedność" autorstwa Adama Graczyka i Włodzimierza Wojciechowskiego - „Kierunek" autorstwa Anny i Krystiana Jarnuszkiewiczów oraz Marka Sarełły. Jury konkursowe oceniło za najlepszy projekt „Kierunek", jednak pod wpływem opinii widzów oglądających wystawę konkursową, zdecydowano, że pomnik zostanie zrealizowany według projektu „Jedność".

„Wykonanie w terminie dostawy ziemniaków patriotycznym obowiązkiem wsi". Z. Waszewski 1953 r.

„Czytamy radzieckie dzienniki i czasopisma", Nowicki 1954 r.

„Nasze słowo. Wykonamy plan 1955", R. Cieślewicz, 1955 r.

FILM

„Uczestnik Poznańskiego Czerwca Janusz Biegański o aresztowaniu i procesie” .

„Amerykańska pomoc…", Rumiński 1950 r.

Gablota z pamiątkami związanymi z trwającymi wówczas XXV Międzynarodowymi Targami Poznańskimi. Znajdziemy tutaj m.in.: Aparat fotograficzny AG Stuttgart, Lornetka Mińsk, kartę turystyczną oraz książeczkę „Poznan yo estuve alli!". Dzięki obecności zagranicznych dziennikarzy podczas Targów, świat usłyszał o robotniczym proteście z 28 czerwca 1956 roku, wbrew próbom zatajania tych wydarzeń przez władze komunistyczne.

Lewa gablota

Od góry: pistolet maszynowy PPS-43, karabinek Mosin wz. 44, pistolet maszynowy PPSz-41 z magazynkiem bębnowym i ręczny karabin maszynowy DP wz. 28.

„Cały naród buduje swoją stolicę", 1952 r.

Mikołaj Pac Pomarnacki – jeden z oskarżonych w „procesie dziesięciu", podczas składania zeznań na sali sądowej.

„Głosuj na Blok Demokratyczny", 1946 r.

„Podpisz apel pokoju", I. Witz 1951 r.

„Za dar przyjaźni serdeczna wdzięczność", M. Teodorczyk 1955 r.

Jednym z symboli zwycięstwa tego dnia było zrzucenie z gmachu Ubezpieczalni Społecznej urządzeń zagłuszających audycje Radia Wolna Europa, płynących z Zachodu.

„10 lat pracy ludu dla ludu", 1954 r.

„Partia" W. Zakrzewski 1955 r.

Pistolet maszynowy PPSz-41 z magazynkiem łukowym, pistolet Dreyse M1907.

„Panikarz", Z. Lengren 1950 r.

FILM „Pamiętamy!”

[Zobacz zwiastun filmu na naszym profilu FB.](https://www.facebook.com/watch/?v=131825899047073)

„Do wszystkich chłopów pracujących", L. Jagodziński, 1953 r.

„Ziemie Odzyskane, przyszłość Polski, wywalczył i utrzyma Blok Demokratyczny", 1946 r.

Bolesław Bierut – polityk, działacz komunistyczny, agent NKWD. W latach 1947-1952 Prezydent RP, zaś od 1952 do 1954 premier.

Lista ofiar Poznańskiego Czerwca.

Obrońcy w procesach poznańskich, od lewej: Adam Barszczewski, Władysław Rust, Stanisław Hejmowski, Stefan Jauksz, Poznań, X 1956.

Sklep za żółtą firanką – odpowiednio zaopatrzony, w czasach PRL-u dostępny tylko dla przedstawicieli aparatu władzy.

W gablotach znajdziemy eksponaty związane z Miejskim Przedsiębiorstwem Komunikacyjnym, np. metalową cyfrę oznaczającą nr linii tramwajowej czy imienne bilety okresowe.

Gablota z dokumentacją procesową. Na dolnej półce znajdują się zdjęcia broni, których użyto jako materiał dowodowy przeciwko oskarżonym.

Plakat spektaklu Teatru Nowego „Oskarżony: Czerwiec Pięćdziesiątsześć" z 1981 roku. Plakat „25. rocznica wypadków poznańskich" autorstwa J. Ćwikła z 1981 roku.

Piec kaflowy, który służył za podstawowe źródło ogrzewania w poznańskich mieszkaniach.

Zdjęcia z Zakładów Przemysłowych im. Hipolita Cegielskiego dokumentujące prace produkcyjne nad elementami Pomnika Poznańskiego Czerwca 1956 roku.

„22 Lipca", W. Zakrzewski

FILM

„Uczestnik Poznańskiego Czerwca Mirosław Jakubowski o propagandzie”.

„II Zjazd ZMP", M. Teodorczyk 1955 r.

Toaleta jest stylizowana pod względem wyposażenia na lata 50. XX wieku.

FILM

„Uczestniczka Poznańskiego Czerwca Aleksandra Siejak-Kozłowska o znalezieniu martwego Romka Strzałkowskiego”

„No jazda, tylko uważać na zakrętach!", Ziomecki 1952 r.

FILM

„Uczestnik Poznańskiego Czerwca Lech Frohmberg o początkach Solidarności poznańskiej i ogólnopolskiej”

„Pod przewodem PZPR do nowych zwycięstw", W. Zakrzewski 1954 r.

Okuloki (drewniaki) – typowe obuwie robotnicze w latach 50. XX wieku.

Fotografie z początku 1981 r. z wystawy prezentującej Poznaniakom prace nadesłane na konkurs na projekt Pomnika Poznańskiego Czerwca 1956 r. Fot. J. Kołodziejski i J. Unierzyński.

Janusz Kulas, znany również jako Eddie Polo, jeden z oskarżonych w tzw. „procesie dziesięciu" podczas składania zeznań procesu dziesięciu.

Podświetlone ekrany prezentujące fotografie wszystkich ofiar Poznańskiego Czerwca sprawiają, że każda z tych osób zyskała podmiotowość. Dzięki specjalnym kostkom brukowym możemy zapoznać się z nagraniami opowiadającymi nam o losach tragicznie zmarłych podczas Powstania.

Józef Cyrankiewicz – działacz socjalistyczny i komunistyczny. Pełnił szereg funkcji państwowych, m.in. był premierem w latach 1947-1952 oraz 1954-1970. Zasłynął z przemówienia radiowego, w którym w ostrych słowach potępił strajk robotników z czerwca 1956 roku.

Kopie makiet prezentowanych na wystawie konkursowej projektów. Od lewej strony: - „780425" autorstwa Józefa Stasińskiego i Jerzego Buszkiewicza. - „Jedność" autorstwa Adama Graczyka i Włodzimierza Wojciechowskiego. - „Kierunek" autorstwa Anny i Krystiana Jarnuszkiewiczów oraz Marka Sarełły.

FILM

„Uczestnik Poznańskiego Czerwca Andrzej Sporny o pobycie w więzieniu” .

„Przez szkołę zawodową na wielkie budowle socjalizmu", W. Górka 1953 r.

KONSEKWENCJE (sala WUdsBP, sala procesowa, cela więzienna)

Udział w Poznańskim Czerwcu 1956 nie pozostał bez konsekwencji. Już 28.06.1956 roku rozpoczęły się pierwsze zatrzymania. Zatrzymano ponad 800 osób, z czego po przesłuchaniach część zwolniono do domów, a ponad 300 osób aresztowano. W trakcie śledztw przeprowadzano brutalne przesłuchania, prześladowano więźniów, zastraszano. Przed sądem poznańskim odbyły się procesy pokazowe: „proces trzech", „proces dziewięciu" i „proces dziesięciu". Wielu uczestników Poznańskiego Czerwca miało w przyszłości problemy ze znalezieniem, czy utrzymaniem pracy. Wielu na skutek przesłuchań pozostawało okaleczonych, niektórzy otrzymali grupę inwalidzką. Władza brutalnie rozprawiła się z robotniczym protestem, czemu dał wyraz m.in. ówczesny premier Józef Cyrankiewicz „Każdy prowokator czy szaleniec, który odważy się podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech będzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odrąbie (…)". By to jasny sygnał dla społeczeństwa – w PRL nie ma miejsca na bunt przeciwko władzy.

FABRYKA

Nad wejściem do fabryki możemy zauważyć napis „Zakłady Przemysłu Metalowego im. Józefa Stalina" . Była to nazwa zakładów HCP, obowiązująca w latach 1949-1956. Żelazna brama to replika ówczesnego wejścia do ZISPO. Stoi otwarta, podobnie jak 28 czerwca 1956 kiedy to robotnicy opuścili swoje stanowiska pracy i wyszli na ulice Poznania. W tej części muzealnej podróży możemy zapoznać się z warunkami pracy poznańskich robotników w latach 50. XX wieku. To właśnie wśród hałasu maszyn i gwaru pracy, narodził się pierwszy w PRL społeczny protest przeciwko „władzy ludowej", a więc przeciwko tym, którzy mieli być głosem robotników.

„Zwalczaj stonkę ziemniaczaną", W. Kalicki 1955 r.

„Słowa i czyny imperializmu amerykańskiego. Korea" 1952 r.

W gablotach z eksponatami medycznymi możemy zobaczyć m.in. nożyce do cięcia gipsu, pincetę czy strzykawkę, nosze, fartuch lekarski, pojemniki na medykamenty, sterylizator, bandaże z okresu PRL-u.

SALA POMNIKOWA

Tematem przewodnim Sali Pomnikowej są wydarzenia z lat 1980-1981, które doprowadziły do powstania Pomnika Poznańskiego Czerwca 1956. Okres karnawału Solidarności stworzył warunki do godnego upamiętnienia Czerwca 1956 roku. W końcu! Po tylu latach owitych kurtyną milczenia Pomnik Poznańskiego Czerwca 1956 roku stanął dzięki wysiłkowi całego społeczeństwa i pomimo utrudnień stwarzanych przez władze PRL. Podczas stanu wojennego stał się nie tylko symbolem pamięci, lecz również sprzeciwu. Monument stojący na Placu Adama Mickiewicza w Poznaniu na stałe wpisał się we współczesny krajobraz stolicy Wielkopolski.

„Nie chcesz powrotu obszarników – głosuj 3 razy TAK", 1946 r.

„Komu i jaką korzyść to przynosi?", A. Ber 1972 r.

Gablota z fragmentami zakrwawionej koszuli 16-letniego Kazimierza Dutkiewicza, jednej z ofiar Poznańskiego Czerwca oraz odręcznymi zapiskami jego matki. Został postrzelony w okolicach ulicy Kochanowskiego.

FILM

„Uczestniczka Poznańskiego Czerwca Aleksandra Banasiak o pomocy rannym 28 czerwca 1956 r.”

WEJŚCIE DO MUZEUM

Teraz zapraszamy Państwa do wycieczki w przeszłość, do roku 1956. To właśnie wtedy, tu w stolicy Wielkopolski, rozpoczął się marsz Polaków ku wolności. Poznański Czerwiec był pierwszym tak dużym zrywem społecznym w historii PRL-u. Bez poznańskiego wołania "Wolności i chleba!" nie doszłoby do demokratyzacji Polski w końcówce ubiegłego stulecia. Zaczynamy nasz wirtualny spacer.

Prawa gablota

Manekin czołgisty – wyposażony w hełmofon SZL 010, bluza mundurowa żołnierza Wojska Polskiego wz. 43, sowiecki kombinezon czołgisty, skórzane oficerki oraz pas z kaburą od pistoletu TT. Jest to przykładowe wyposażenie czołgisty Ludowego Wojska Polskiego.

Fotografie z uroczystości odbywających się w ramach 25. rocznicy Poznańskiego Czerwca, dokumentujące m.in. odsłonięcie tablicy przy Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego i tablicy poświęconej Romkowi Strzałkowskiego – najmłodszej ofierze Poznańskiego Czerwca.

KUCHNIA

W kuchni prezentowane są przybory i urządzenia kuchenne codziennego użytku. Niestety domownicy nie mogli codziennie z nich korzystać ze względu na braki podstawowych artykułów spożywczych. Jednym z niewielu produktów w kuchni był chleb, jednak gdy także jego zaczęło brakować, mieszkańcy Poznania rozpoczęli protest.

Gablota z proporczykami, medalami, przypinkami i publikacjami upamiętniającymi Poznański Czerwiec.

„Wykuwamy podstawy socjalizmu", J. Srokowski 1949 r.

„Chleb Ojczyźnie", J. Korolkiewicz 1953 r.

Przykładowy stół z narzędziami, przy którym mógł pracować Stanisław Matyja, zatrudniony w ZISPO od 1951 roku w charakterze stolarza. Był członkiem delegacji, która 26 czerwca 1956 roku pojechała do Warszawy, aby rozpocząć rozmowy m.in. z Romanem Fidelskim - Ministrem Przemysłu Maszynowego. Matyja wskutek udziału w poznańskiej demonstracji został zatrzymany 30 czerwca nad ranem, a przez następnych kilkanaście dni był więziony w trudnych warunkach. Z tego powodu po opuszczeniu aresztu był niezdolny do pracy jeszcze przez kilkanaście tygodni. W 1958 roku został zwolniony z HCP i przez wiele lat nie mógł znaleźć nowego zatrudnienia ze względu na tzw. „wilczy bilet". Przez społeczeństwo był uznawany za nieformalnego przywódcę Poznańskich robotników w czasie Czerwca 1956. Matyja był uroczystym gościem obchodów 25. rocznicy Poznańskiego Czerwca.

„Ogólnopolski konkurs o tytuł najlepszej świetlicy, domu kultury, biblioteki", W. Chmielewski 1953 r.

Na ścianach powieszono kilkanaście fotografii rodzinnych – świadczą o kontynuowaniu pamięci o przodkach i ich historii, m.in. o Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919.

Stół kreślarski z rysunkami i planami technicznymi użytymi podczas budowy Pomnika Poznańskiego Czerwca 1956 roku.

Zdjęcia demonstracji, na których uwieczniono m.in. słynne trzy tramwajarki - Helenę Przybyłek, Stanisławę Sobańską i Marię Kapturską. Kobiety te zasłynęły z niesienia sztandaru na czele pochodu przemierzającego ulicą Kochanowskiego. W ich kierunku padły pierwsze strzały, dwie z nich zostały ranne. W okresie po Poznańskim Czerwcu, były brutalne przesłuchiwane i prześladowane. Do końca życia zmagały się z konsekwencjami tamtych dni – zarówno zdrowotnymi, jak i życiowymi

Godło Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej – jeden z symboli państwowych, obowiązywało w latach 1944-1989. W przeciwieństwie do obecnego wyglądu godła, było ono pozbawione korony. Wiązało się to z ideologią komunistyczną, która w teorii zakładała równość wszystkich obywateli. Korona jako symbol władzy monarszej była jej zaprzeczeniem.

Tablica, na której wypisywano nazwiska przodowników pracy – w ten sposób honorowano pracowników, którzy przekraczali średnie normy pracy. Przekładało się to na podnoszenie poziomu normy, przy jednoczesnym braku podwyżek wypłat dla robotników. Wskutek takich działań, zatrudnione w zakładach osoby musiały pracować coraz dłużej, aby otrzymać swoje wynagrodzenie.

MIESZKANIE

Naszą historyczną podróż rozpoczynamy od zwiedzania części ekspozycji zaaranżowanej na typowe poznańskie mieszkanie z lat 50. XX wieku. We wnętrzach, pomalowanych na charakterystyczny w tamtych czasach wzorek „z wałka" zostało nagromadzonych wiele przedmiotów codziennego użytku. Zabieg ten miał uzmysłowić problem infrastruktury mieszkaniowej w powojennej Wielkopolsce. Wskutek zniszczeń wojennych w Poznaniu brakowało mieszkań, jednocześnie wzrastała liczba mieszkańców miasta spowodowana migracją mieszkańców wsi. Często zdarzało się, że w jednym mieszkaniu musiało żyć kilka, nierzadko obcych dla siebie, rodzin.

Plakat „Ojcze! Matko! Dla dobra ojczyzny i dzieci waszych głosujcie 3 razy TAK", 1946 r.

Radioodbiornik Telefunken – świadectwo niedawnej obecności niemieckiej na ziemi poznańskiej. Dzięki niemu możliwe było odbieranie sygnałów Radia Wolna Europa – którego audycje były zagłuszane na polecenie władzy ludowej. W czasach PRL-u zabraniano bowiem nadawania informacji, które nie były zgodne z partyjną propagandą.

„Wall Street. Nie wejdzie" 1952 r.

„2 października 1949. W jedności i pracy zwyciężymy w walce o pokój", W. Zakrzewski 1949 r.

ULICA WOLNOŚCI

Z mieszkania wychodzimy na ulicę przenoszącą nas w czasie do 28 czerwca 1956 roku – symbolicznie nazwaną ulicą Wolności. Stanowi ona najbardziej rozległą część ekspozycji i jest alegorią zwycięstwa, chwilowej Wolności, która towarzyszyła strajkującym w pierwszych godzinach manifestacji. Krocząc śladami demonstrantów, po wybrukowanej powierzchni odkrywamy kolejne niezwykle istotne momenty przebiegu wydarzeń czerwcowych, ukazane przez pryzmat historii tak zbiorowych, jak i indywidualnych. W drodze towarzyszą nam relacje świadków, liczne fotografie, pamiątki. Dzięki temu możemy poznać złożoną historię Poznańskiego Czerwca i jego uczestników oraz skalę oddziaływania demonstracji na mieszkańców Poznania.

Sala KW PZPR

Wchodząc do Sali Prezydialnej Komitetu Wojewódzkiego PZPR natychmiast odczuwamy kontrast wobec szarości poznańskich ulic i ponurej rzeczywistości Polski Ludowej. W pomieszczeniu odtworzono propagandowy wymiar tego okresu. Mimo użycia bogatej palety kolorów, plakaty przepełnione są toporną komunistyczną propagandą, skupiającą się wokół kultu pracy oraz partii, czy też pogardy i drwin z kapitalistycznego Zachodu. W sali dominującą rolę pełni stół prezydialny, przykryty czerwoną tkaniną. Obok stołu stoi oczywiście mównica. Aranżacja sali symbolizuje odrealnioną postawę komunistycznej władzy, wobec trudności dnia codziennego Polaków.

Zdjęcie oskarżonych w tzw. „procesie trzech" od lewej Jerzy Sroka, Józef Foltynowicz, Kazimierz Żurek.

Zdjęcia zniszczonych pomieszczeń Wojewódzkiego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego, stanowiące dowody przeciwko robotnikom w procesach poznańskich.

ULICA KOCHANOWSKIEGO

Ulica Kochanowskiego to miejsce wyjątkowe w historii Poznańskiego Czerwca. To tutaj rozpoczął się krwawy dramat, padli pierwsi zabici i ranni. W tej części ekspozycji możemy poznać m.in. wątki związane z udziałem młodzieży szkolnej oraz działaniami personelu medycznego. Kontrast do tego stanowi zbiór wojskowych muzealiów. Taki układ ekspozycji przypomina nam o tym, iż w Poznańskim Czerwcu spontanicznie wzięło udział całe społeczeństwo. W tej części dowiadujemy się także o roli wojska, które władza ludowa wysłała przeciwko Poznaniakom. Ulica Kochanowskiego to również to miejsce, które wówczas kojarzyło się z komunistycznym terrorem, prześladowaniami. To tam znajdował się budynek Wojewódzkiego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego.

FILM

„Uczestnik Poznańskiego Czerwca Andrzej Sporny o pozyskaniu broni i rozbrajaniu posterunków MO” .

ULICA POZNAŃSKA

W części ekspozycji, która stanowi rekonstrukcję ulicy Poznańskiej – a więc miejsca, gdzie przez bliskość Wojewódzkiego Urzędu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego, doszło podczas Poznańskiego Czerwca do wielu krwawych zajść – w bruku możemy ujrzeć przedmioty codziennego użytku. Stanowią one przypomnienie o ofiarach Poznańskiego Czerwca, których rzeczy osobiste często pozostały porzucone na ulicach. Tutaj znajduje się także tablica z nazwiskami 58 osób, które zginęły podczas walk. Aż trzynastu zabitych nie osiągnęło pełnoletności. Atmosferę brutalnie tłumionego strajku potęguje nam zakomponowanie w przestrzeni czołgu, który rozjeżdża transparent. Przypomina nam to o użyciu siły zbrojnej przeciwko protestującym, żądającym godnego życia.

„Nie chcesz powrotu kapitalistów – głosuj 3 razy TAK", 1946 r.

FILM #65słów

Pamięć o robotniczym zrywie z 28 czerwca 1956 r. cały czas jest pielęgnowana! Z okazji 65. rocznicy Powstania Poznańskiego zespół muzealny przygotował niezwykły materiał, w którym uczniowie, piosenkarz, sportowcy oraz inne osobistości związane z Poznaniem opowiadają historię Poznańskiego Czerwca za pomocą 65 haseł. W tym miejscu pragniemy Państwu podziękować za zwiedzenie wystawy stałej w formie wirtualnej. Mamy nadzieję, że już wkrótce zobaczymy się „na żywo” w progach Naszego Muzeum!

Rower firmy Stery-Daimler-Puch.

FILM

Animacja o Poznańskim Czerwcu Grzegorza Grześkowiaka z muzyką Dominika Grześkowiaka.

„Adenauer nie zatrzyma pochodu pokoju" J. Tarasin 1954 r.

Tremo, w którego szufladach znajdują się przedmioty codziennego użytku m.in., ozdobne pudełka na biżuterię, biżuteria, kobiece rękawiczki oraz szczoteczki do włosów w skórzanym etui.

Wśród eksponatów dotyczących młodzieży szkolnej ważną część stanowią pamiątki po Romku Strzałkowskim – najmłodszej ofierze Poznańskiego Czerwca. Do dziś nie są znane dokładne okoliczności jego śmierci. Pewne jest to, że znaleziono go martwego na terenie dyspozytorni UB. Jego postać urosła do rangi symbolu. Muzeum posiada pamiątki po nim, są to m.in. nuty do gry, harmonijka. Możemy także obejrzeć fotografię klasy Romka Strzałkowskiego.

Okno Leszka Paprzyckiego – na ścianie stworzono ekran przypominający okno. Wyświetlane są na nim zdjęcia wykonane podczas walk na ulicy Kochanowskiego. Autor zdjęć – Leszek Paprzycki – 28 czerwca 1956 przez kilka godzin fotografował z okna mieszkania rozwój dramatycznych starć między demonstrantami a przedstawicielami służb bezpieczeństwa i Ludowym Wojskiem Polskim.

Gablota, w której znajduje się m.in. kalendarzyk kieszonkowy Stanisława Matyi. Pod datą 28 czerwca został zapisany planowany w zakładach ZISPO strajk robotników. Zobaczymy tu także kartkę opatrzoną datą 31 października 1956 roku z informacją o zmianie nazwy zakładu na H. Cegielski – Poznań.

Przykładając do ucha jeden z metalowych kubków usłyszymy przerażające wspomnienia, jednej z trzech tramwajarek Stanisławy Sobańskiej: „I zawieźli mnie na Kochanowskiego. Tam przeprowadzono śledztwo (…), gdzie obchodzono się z człowiekiem gorzej niż ze zwierzęciem. (…) I to nie tylko bili, ale i kopali. Ja zębów nie mam, wszystkie mi powybijali".

„Książka czeka na ciebie", Piotrowski 1954 r.

„Sojusz robotniczo-chłopski źródłem siły Polski Ludowej", Ł. Jagodzińska 1953 r.

Księga pamiątkowa z obchodów 25. rocznicy Poznańskiego Czerwca. Zachowane w niej zostały słowa m.in. Lecha Wałęsy, Anny Walentynowicz i Andrzeja Wajdy.

Publikacje WMN