Patriciërshuis verdiepend

Kleynder Salet

Het kleijne salet (de kleine salon) diende als 'gewone' ontvangkamer. Hier werd vooral in intiem gezelschap thee gedronken, getuige de twee theetafels die er stonden. De eveneens in deze kamer aanwezige 'sluyt lessenaar' kan gediend hebben als bergplaats voor het kleingeld waarmee leveranciers aan de deur werden betaald.

Haardstuk van Cornelis Kuijpers

Bijzonder in onze collecties zijn de haardstukken van de Dordtse kunstenaar Cornelis Kuipers. Deze schilder was een tijdgenoot van de veel bekendere broers Abraham en Jacob van Strij. Cornelis Kuipers is geboren op 23 juli 1739 als zoon van Hendrik Kuipers en Cornelia van Nispen. Hij brengt zijn leertijd door in Den Haag en vestigt zich na zijn opleiding weer in zijn geboortestad Dordrecht. Naast schoorsteenstukken schildert Kuipers landschappen, bloemstukken en een groepsportret van de Dordtse familie Blussé. Tevens vervaardigt hij een serie behangselschilderijen. Deze zijn helaas in een zeer slechte staat en bevinden zich in het Stadsdepot van Dordrecht.

Video over de schilder

Pluimvee in parklandschap

Dit haardstuk is 145 x 95 cm en is gedateerd 1787. Rond een fantasiekapiteel hebben zich een goudfazant en een pauw verzameld. Ter rechterzijde bevindt zich een piëdestal met tuinvaas, waar een duif is neergestreken erwijl een andere van links komt aanvliegen. Linksonder heeft men een doorkijkje op een fantasierijk vormgegeven park. De geschilderde vogeltuinen kennen in de decoratieve schilderkunst een lange traditie. Deze waren in de jaren 1670 geïntroduceerd door Melchior d'Hondecoeter voor zowel kamerbrede wandbespanningen als voor kleine decoratieve schilderingen als schoorsteen- en bovendeurstukken. Lokaal werd de traditie onder meer in Zeeland voortgezet door de uit Dordrecht afkomstige Abraham Busschop (1670-1729) en later door de eveneens te Dordrecht geboren Aert Schouman. Vanaf het moment dat hij zich in Den Haag vestigde, gaf hij hetgenre vooral door zijn zeer decoratieve benadering een nog grotere impuls. Hoewel de stijl van Schouman in de Republiek veel navolging heeft gehad, is zijn invloed bij dit schoorsteenstuk van Kuipers minder evident. In Dordrecht wordt meer voortgeborduurd op de prototypes die door d'Hondecoeter waren geïntroduceerd. Abraham van Strij was een van de weinige kunstenaars in Dordrecht die zich bij zijn decoratieve vogelscènes wel liet inspireren door Schouman. In de tekenkunst was de invloed van Schouman bij sommige Dordtse kunstenaars duidelijk merkbaar, zoals bij een tekening van twee roodmasker-papegaaien van Willem van Leen in de collectie van het Dordts Patriciërshuis.Het enige andere decoratiestuk in kleur dat we van Kuipers kennen, betreft de voorstelling van een klassieke vaas in een halfronde nis met onderin dezelfde goudfazant als in het eerdergenoemde en bovenop de vaas een papegaai. Gezien de afmetingen van dit stuk was het bedoeld als schoorsteenstuk of als decoratiestuk tussen twee geschilderde behangsels.

Landschap met rustend vee. Gilis Smak Gregoor

Dit stuk wordt toegeschreven aan Gillis Smak Gregoor (1770-1843), een neef van de [gebroeders Van Strij.](https://www.rijksmuseum.nl/en/rijksstudio/156617--johan-jacobs/collections/gebroeders-van-strij-e-o?ii=0&p=0) Tekenen had hij geleerd van Abraham, schilderen van Jacob. Voorts was hij in de leer geweest bij Michiel Versteegh en Willem van Leen. Smak Gregoor schilderde en tekende bijna uitsluitend landschappen met vee, soms verlevendigd met een enkele figuur, een herder of een [melkmeid](https://en.wikipedia.org/wiki/Gillis_Smak_Gregoor#/media/File:Landscape_with_cattle_and_country_seat_Weizigt_in_the_distance,_by_Gillis_Smak_Gregoor.jpg). Dit niet-gesigneerde exemplaar bevat alle basisingrediënten voor een werk van hem: een paar liggende en staande koeien, een knoestige boom aan de zijkant als "repoussoir", en in de verte, aan de horizon, een stad, dorp, of enkele gebouwen. Hoewel de verf wat minder vet is opgebracht dan doorgaans bij zijn schilderijen, bestaat er eigenlijk geen reden om dit ongesigneerde doek niet aan hem toe te schrijven.

Vergelijkbaar werk van deze schilder

Landschap met vee en melkmeisje (Dordrechts Museum)

De staande klok

Direct bij het binnentreden van het Patriciërshuis, komen wij in een lange gang waarin een prachtige staande klok staat van de in Dordrecht werkzame klokkenmaker Hendrik Engeringh. Hij kwam in 1767 in Dordrecht ter wereld. Zijn vader Cornelis was eveneens klokkenmaker. De uitzonderlijk goed geproportioneerde kast is van een model dat vooral rond 1760 in zwang was, alleen met gebogen knieën en een rechte onderkast. Opvallend is de getailleerde deur, een noviteit die onder invloed van het rococo is ontstaan. Opmerkelijk is het feit dat er rekening is gehouden met het beslag en de marqueterie wat volkomen in elkaar overgaat. De bloemenmarqueterie is evenwichtig op de vlakken aangebracht en maakt een rijke maar zeker geen overladen indruk. Toch moet de klok omstreeks 1800 worden gedateerd. De gebeeldhouwde details van onder andere aan strikken opgehangen portret medaillons duiden op een eind 18de-eewse datering....

De secretaire

Deze secretaire is van een model waarvan in Nederland grote aantallen zijn vervaardigd. Het is ontleend aan een Frans type meubel  dat daar "secretaire á abattant" of "secretaire en armoire" wordt genoemd. Ditmaal zijn de lakpanelen rond van vorm, wat minder vaak voorkomt. De toepassing van lichte tropische gefineerde houtsoorten is een geslaagde combinatie.  Kenmerkend bij deze groep meubelen is het bescheiden gebruik van marqueterie en het eenvoudige verguld kerbeslag.

Het kabinet

Als 17de-eeuwse kast is het kabinet ons meest nationale meubel. Het diende in de eerste plaats voor het opbergen van linnengoed. De kast bestaat uit twee delen: een bovenkast, die door twee deuren wordt afgesloten en een onderkast met gewoonlijk drie of meer boven elkaar geplaatste laden. De kroonlijst heeft een bewegelijke uit S en C voluten opgebouwde vorm gekregen met gesneden kuifstukken in de trant van het snijwerk op de deuren. De productie moet zeer groot zijn geweest en er zijn enorme verschillen in kwaliteit te onderkennen. Dit is vooral zichtbaar in de detaillering van het snijwerk, de keuze en bewerking van de toegepaste houtsoorten en het karakter van de profiellijsten. Het kabinet is van mahoniehout gemaakt dat op een kern van eikenhout is belijmd. Volgens de overlevering is dit kabinet afkomstig uit het bezit van de Dordtse schilder Leendert de Koningh (1777-1849). In tegenstelling tot de staande klok, die zich kan meten met het beste Amsterdamse werk in die dagen, draagt het kabinet een enigszins provinciaals karakter. Men zou zich af kunnen vragen of de klokkenkast niet uit Amsterdam afkomstig is en in Dordrecht door Hendrik Engeringh van een uurwerk is voorzien. De wat stroperig gebogen vormen en het niet al te puntige snijwerk versterken die indruk. Het mahoniefineer heeft door de jaren een prachtige patine gekregen, hetgeen een grote charme aan het meubel verleent.

Tekening van Gilis Smak Gregoor in depot bij museum Boijmans

Link naar Atlantis object (Brugge)

[Atlantis link](https://zoeken.erfgoedbrugge.be/detail.php?id=1048616853&volgnummer=1)